COVID

Dalawang pinsang buo ko at tiyahin ko (nanay nila) ang sabay-sabay na namatay sa COVID sa probinsya: sina Kuya Esmer Bituin, Ate Evelyn Bituin-Alipio, at Inay Charing Bituin.

Kumatha ako ng soneto (tulang may labing-apat na taludtod) bilang alay at pagninilay:

COVID

nakabibigla, dalawang pinsang buo't tiyahin

ang sabay na nangawala dahil sa COVID-19

noon, kapag nauwi ng probinsya'y dadalawin

silang kamag-anak kong sadyang malapit sa akin

si Kuya Esmer sa pabrikang PECCO'y nakasama

ko ng tatlong taon bilang regular sa pabrika

si Ate Evelyn nama'y palakwento't masaya

maalalahanin si Inay Charing, aking tiya

wala na sila, wala na, nahawaan ng COVID

tinamaan ang nanay at dalawang magkapatid

mag-ingat tayong lahat sa nananalasang sakit

tunay ngang virus na ito'y sadyang napakalupit

pagpupugay sa mga kamag-anak na nawala

salamat sa buti ninyo't masasayang gunita

- gregoriovbituinjr.

08.31.2021

Pakikiisa sa laban ng health workers

PAKIKIISA SA LABAN NG HEALTH WORKERS

sa mga health workers kami'y sadyang nakikiisa

sa isyu nila, sampu ng aking mga kasama

upang itaguyod ang mga kapakanan nila

at kami'y sasama sa kanilang kilos-protesta

ipakita ang matagal na nilang mga hinaing

na ibigay na ang benepisyo nila, gayundin

ang hazard pay nila, allowance para sa pagkain

tirahan, transportasyon, special risk allowance din

anang ulat, nakaraang taon pa hinihintay

ng kanilang benepisyo't allowance na'y ibigay

labing-isang bilyong piso ang kabayarang pakay

sa mga health workers na di pa nabayarang tunay

sobra-sobrang trabaho, kayliit naman ng sweldo

at ngayon, di pa naibibigay ang benepisyo

at allowance kaya protesta na ang mga ito

kinauukulan sana'y tugunan na ang isyu

bagamat di man health workers, nakikiisa kami

sa kanilang kilos-protesta't sasama sa rali

kanilang laban ay aming laban, kami'y kasali

upang laban nila'y ipagwagi hanggang sa huli

- gregoriovbituinjr.

08.29.2021

* litrato mula sa editoryal ng pahayagang PangMasa, Agosto 29, 2021, pahina 3

Ligtas na bakuna para sa lahat

LIGTAS NA BAKUNA PARA SA LAHAT

sinuman ay nagnanais ng ligtas na bakuna

tulad kong unang naturukan ng Aztrazeneca

kahapon lang, upang sa sakit ay makaiwas na

kaysa sa COVID-19 ay laging nag-aalala

kahit may nababalitang may namatay raw noon

matapos mabakunahan, iba'y may eksplanasyon

di kaya sa sakit niya'y mayroong kumplikasyon

kaya bago bakunahan, kayraming mga tanong

tungkol sa kalusugan mo't nararamdamang sakit

pinababasa ang papel, dito'y di pinipilit

kung sang-ayon ka sa bakuna'y pipirma kang saglit

at kung ayaw mo, karapatan mo'y maigigiit

"ligtas na bakuna para sa lahat" yaong hiyaw

ng maralita, panawagang di dapat maligaw

kundi sa awtoridad iparinig nang malinaw

upang pumanatag ang kanilang puso't pananaw

pasasalamat sa natanggap kong libreng bakuna

ngunit sana'y ligtas nga ang mga ito sa masa

malaman lang ng taong ligtas ito'y anong saya

nang COVID-19 ay ating malabanang talaga

- gregoriovbituinjr.

08.27.2021

* kuha sa sabay-sabay na pagkilos ng maralita nang magsimula ang lockdown sa NCR noong Agosto 5, 2021

Una kong turok ng bakuna

UNA KONG TUROK NG BAKUNA

kahapon ay nag-text sa akin ang PasigBakuna

iskedyul ko'y kahapon ngunit kanina nagpunta

akala'y kaylayo ng Sagad ng tingnan sa mapa

tinanong ko sa kapitbahay, traysikel lang pala

alam ko, isang araw akong huli sa iskedyul

nagpunta na agad, kahit isang araw nang gahol

pamasaheng kwarenta sa traysikel ay ginugol

at masigla ko namang narating ang Sagad Hayskul

isang araw mang huli, ako'y inestima pa rin

binigyan ako ng papel upang aking sagutin

ilang tanong sa kalusugan at tungkol sa akin

walang pila, organisado, at mabilis lang din

ayon kay Doktora, ang bakuna'y AztraZeneca

kalooban ko'y handa na, sa papel ay pumirma

tinurukan ako ng maliit na heringgelya

na animo'y kasingliit lang ng bolpen kong Panda

matapos iturok, nilagay sa kahong maliit

ang mga heringgelyang pinanturok at ginamit

palagay ko, heringgelya'y di nila inuulit

isang heringgelya bawat tao, aking naisip

mabuti ang ganito't walang magkakahawahan

tanging pasasalamat ang nasa puso't isipan

sa susunod na iskedyul, sila'y magte-text na lang

para sa ikalawang bakuna'y maghintay lamang

- gregoriovbituinjr.

08.26.2021

Sa gitna ng pandemya

SA GITNA NG PANDEMYA

patuloy pa rin ang makauring pakikibaka

ng manggagawa kahit nasa gitna ng pandemya

paano na ang bukas at kalusugan ng masa

ang mamamayan ba'y may nakukuha pang ayuda

gayunpaman, bilin pa rin sa atin ay pakinggan

alagaan ang pamilya't ang ating kalusugan

kumain ng gulay at magpalakas ng katawan

magbitamina, magpakatatag, magbayanihan

mag-face mask, mag-alkohol, laging mag-social distancing

mag-face shield tuwina't sa labas ay huwag alisin

pag-uwi, damit at sapatos ay agad hubarin

maghilamos, magbanlaw, bagong damit ay suutin

kung walang pupuntahan, huwag lumabas ng bahay

ibang-iba na ngayon ang kalakaran ng buhay

dahil sa pandemya'y nag-iingat na tayong tunay

sana lang, tama ang palakad nila't walang sablay

dahil pag walang trabaho'y tiyak na walang kita

dahil pag walang kita'y magugutom ang pamilya

dahil inaabot ng walang pera'y pagdurusa

dahil gutom ang dinaranas pag walang ayuda

ganyan dito sa lungsod, di tulad sa lalawigan

masikip, dikit-dikit sa lungsod at pamayanan

kaya kung di mag-iingat, baka magkahawaan

habang mayorya'y sakbibi pa rin ng kahirapan

- gregoriovbituinjr.

08.21.2021

* litratong kuha ng makatang gala mula sa mga nasaliksik na babasahin sa aklatan ng opisina ng paggawa

Alkohol

ALKOHOL

mag-alkohol ka, laging bilin ni misis sa akin

pagdating sa bahay, mag-alkohol agad-agad din

bago pumasok, damit at sapatos ay hubarin

at kung kailangan, maghilamos, mukha'y sabunin

iyan ang kalakaran sa bahay lalo't pandemya

kalusuga'y huwag balewalain, bilin niya

mahirap nang magkasakit sinuman sa pamilya

sa bahay, ang bilin ni misis ay batas talaga

kanyang paalala'y huwag ipagwalang bahala

alagaan ang kalusugan nang di mabahala

at magbaon ng alkokol sa bulsa o bag kaya

upang kahit papaano'y maprotektahang sadya

personal hygiene, isopropyl at ethyl alcohol

huwag lang gin at serbesang ibang klaseng alkohol

di nagbibiro si misis, baka siya'y magmaktol

at baka di ako makahalik, siya'y tututol

- gregoriovbituinjr.

08.20.2021

Paalala sa dyip

PAALALA SA DYIP

minsang sumakay ako sa dyip ay may paalala

sa gitna ng mga pasahero'y nakasulat na

hinggil sa social distancing na dapat mong mabasa

pulos tagubilin dahil panahon ng pandemya

tsuper o may-ari ng dyip, maganda ang naisip

kaya sa paglalakbay, ingat-ingat ang kalakip

yugto sa buhay na huwag kainisan, sa halip

social distancing pa rin sakaling sasakay ng dyip 

upang mga pasahero'y iwas magkahawaan

upang irespeto natin ang bawat karapatan

sa kalusugan at kapakanan ng mamamayan

kaya senaryo sa dyip ay aking nilitratuhan

upang magpasalamat at magbigay pagpupugay

sa mga nakaisip niyon, anong gandang pakay

may paki sa kapwa, busilak na puso ang taglay

salamat sa tsuper at may-ari ng dyip, mabuhay

- gregoriovbituinjr.

08.17.2021

* litratong kuha ng makatang gala nang minsang sumakay ng dyip puntang Quiapo

Brocolli

BROCOLLI

paninda't pasalubong ni misis iyang brocolli

galing pang lalawigan, tanim ng kanyang kumare

binebenta lang sa kakilala, di sa palengke

dahil sa lockdown, di ko rin mailako sa kalye

at dahil daw galing pa sa malamig na probinsya

dapat iluto na, dahil baka agad malanta 

agad kong iniluto't inihalo sa ginisa

tulad ng delatang sardinas o anumang tuna

lalo ngayong lockdown, brocolli'y panlaban sa gutom

mapagkukunan din ng hibla, protina, potasyum

pampalusog ng katawan, may selenyum, magnesyum

bitamina A, C, E, K, folic acid at kalsyum

ani misis, katamtamang luto, di lutong luto

subalit lutuin ito ng may buong pagsuyo

masarap na, pampalusog pa't di masisiphayo

kapara'y pagsintang pag nalasaha'y buong-buo

- gregoriovbituinjr.

08.16.2021

Paglalakbay sa panahon ng may-akda

PAGLALAKBAY SA PANAHON NG MAY-AKDA

labinglimang araw na lockdown na walang magawa?

muling balikan ang panitikan o aklat kaya

magbasa-basa, iyong punuin ang puso't diwa

kwento'y basahin, masaya man o maluha-luha

kayraming nabiling aklat hinggil sa panitikan

ilabas na ito't buklatin nang mabasa naman

kaysa inaamag lang diyan sa munting aklatan

tanggalan ng alikabok at marahang punasan

may magagandang katha at mga klasikong salin 

na kagaya ng "Rubdob ng Tag-init" ni Nick Joaquin

maikling kwento ni Manuel E. Arguilla'y namnamin

kwentong patulang Ibong Adarna'y muling tanawin

"Sa Dakong Silangan" ni Batute'y sadyang klasiko 

pati na "Ang Beterano" ni Lazaro Francisco

ang akdang "Juan Masili" ni Patricio Mariano

isama pa'y "Ibong Mandaragit" ni Ka Amado

aklat ay hanguin natin sa aklatang agiwin

at arukin ang matatalinghagang diwa't bilin

anong sarap balik-balikan at muling basahin

na panahon ng may-akda'y pinupuntahan natin

- gregoriovbituinjr.

08.15.2021

Pagiging mapamaraan

PAGIGING MAPAMARAAN

di na sapat ang pambili sa katabing tindahan
ngunit matatag pa rin ang aktibistang Spartan
tipid na tipid sa almusal at pananghalian
lalo't patuloy ang lockdown sa mga pamayanan

itinula lang ngunit di upang magmakaawa
kundi ilarawan ang nangyayari't nagunita
pinapasok man ay karayom ng pagdaralita
subalit di maaaring laging nakatunganga

ginagawan ng paraan ang bawat suliranin
pagkat nananatiling matatag ang diwang angkin
habang nagpapatuloy sa yakap na simulain
habang nakikibaka upang kamtin ang mithiin

tulad kong aktibistang Spartan ay di matinag
ng mga problemang anupa't nakababagabag
matapos ang unos, araw din ay mababanaag
at bagong umaga'y kakaharaping anong tatag

- gregoriovbituinjr.
08.10.2021

Mangga't santol sa pananghalian

MANGGA'T SANTOL SA PANANGHALIAN

mangga, santol at bagoong ang minsan ay pang-ulam
na maganda't mayroon sa katabing tindahan lang
lalo ngayong may lockdown, walang basta makainan
buti't mayroong bungang nakabubusog din naman

ihanda ang pagkain bago sa mesa lumusob
kunin ang kutsilyong matalas, simulang magtalop
ng mangga't santol, at gayatin sa nais mong hubog
pinagbalatan ay ilagay sa lupa, pang-compost

ihalo na ang bagoong, simulan nang kumain
kaysarap pa nito sa mainit-init na kanin
paalala, buto ng santol ay huwag lunukin
mahirap na kung sa lalamunan mo'y makahirin

simpleng pagkain habang wala pang salaping sapat
upang makabili ng litsong, ah, nakabubundat
mabuti pa ang mangga't santol sa panahong salat
kaysa umasa sa ayuda't mamatay ng dilat

- gregoriovbituinjr.
08.10.2021

Soneto sa patatas

SONETO SA PATATAS

mabuti't may mga patatas na marami-rami
na ngayong lockdown ay may makakain pa rin dini
lalo't sa kwarantinang ito'y di na mapakali
di basta makalabas, di ka basta makabili

mag-eksperimento, gawin ay sari-saring luto
gayat-gayatin, ilaga, pag kumulo'y ihango
o kaya naman sa noodles, patatas ay ihalo
o gawing French fries, pangmeryenda, kahit di ilako

ang mahalaga ngayon, may patatas na sasagip
lalo na't may pandemya'y may pagkaing halukipkip
ang makapaghanda ng wasto'y walang kahulilip
pamilya'y di magugutom o kung solo'y may kipkip

kung patatas ay makasagip, aming pasalamat
at nakatulong siya sa panahong di masukat

- gregoriovbituinjr.
08.08.2021

Paglalaba't pagsasampay

PAGLALABA'T PAGSASAMPAY

mga kwelyo'y pinagtiyagaang kusut-kusutin
kilikili't manggas ay pinagsikapang sabunin
pundiyo ng pantalon at singit ng salawal din
sinabon, kinusot, binanlawan, nagawa ko rin

sinampay ko sa labas at hinanger isa-isa
kung hindi uulan, baka bukas lang ay tuyo na
dahil lockdown at mag-isa lamang sa opisina
ay kayrami ring nagawa tulad ng paglalaba

oo, sa opisina, dahil bantay ako roon
doon naabutan ng lockdown, lungga ko na iyon
kay-agang matulog ngunit kay-aga ring bumangon
sa madaling araw itutula ang inspirasyon

munting bagay man ang maglaba'y mahalagang paksa
dahil mahalagang gawain ng isang makata
ang paglalaba'y tulad din ng pagkatha ng tula
mula sa pagsabon, pagkusot at pagbanlaw kaya

mga damit ay pipigain hanggang sa isampay
patutuyuin, pag natuyo'y isuot mong husay
tulad ng pagtulang sinimulan sa pagninilay
sinabon, kinusot, binanlawan ang paksang taglay

hanggang binanlawang damit ay tuluyang pigain
isampay, patuyuin, may mabangong susuutin
tulad ng tulang pinagnilayan ayy susulatin
na balang araw sa madla'y maaaring bigkasin

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

Pagpapakadalubhasa sa wika

PAGPAPAKADALUBHASA SA WIKA

lockdown ay pagkakataon sa tulad kong makata
halimbawa'y pagpapakadalubhasa sa wika
pagbabasa ng Balarila ng Wikang Pambansa
U.P. Diksiyonaryong Filipino'y basahin nga

tula'y daluyan ko ng pakikipagtalastasan
mga saliksik na salita'y dito ang lagakan
kung paano ginagamit, di lang ang kahulugan
pag-aambag ng salita'y pagsisilbi sa bayan

makalikha man lang ng isang tula bawat araw
ay tatlumpung tula bawat buwan ang natatanaw
paksa'y masaya man  o tinarakan ng balaraw
sa ambag at pananaliksik ay huwag bibitaw

di man guro sa anumang paaralan sa bansa
dahil makata, sa wika magpakadalubhasa
ginagamit sa tula ang katutubong salita
gamitin din sa kwento't sanaysay, di lang sa tula

PALABUSAKIT pala'y ningas-kugon, nasaliksik
HALIBYONG pala ang fake news, SIKLAT naman ay toothpick
PEYON TUGAW ang touch move sa chess, isa pang saliksik
SALIMBUBOG ang dikyang puti, ingat, at kaybagsik

bukod sa aliping sagigilid at namamahay
ay may tinatawag pa palang ALIPING PAMUWAT
KUMAG ay pinong pulbos na nakadikit sa bigas
KUMAG din ay hanip o maliliit na kulisap

magbasa-basa't magsaliksik ang aking layunin
saliksik sa masa ibahagi'y aking tungkulin
ilahad sa sanaysay, kwento, tula, o awitin
ambag na upang wikang Filipino'y paunlarin

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

* ang mga salitang nasa malalaking titik ay mula sa mga nalikhang tula ng makata

Paksa'y nasa paligid lang

PAKSA'Y NASA PALIGID LANG

lockdown na naman, nasa bahay lang, walang magawa
ngunit kayraming gagawin, maraming malilikha
ikutin ang mata, nasa paligid lang ang paksa
sa mumunting bagay ay may maikukwentong sadya

pigtal na tsinelas, bulok na gulay, bato, baso
sapatos, lata ng sardinas, maruruming plato
isopropyl alcohol, alkohol na gin, lababo
plastik, titisan o ashtray, upos ng sigarilyo

labahin, salawal, pantalon, sando, tabo, balde
bote ng alak, serbesa, isang tasa ng kape
bintilador, takure, kaldero, siyanse, lente
baryang piso, limang piso, sampung piso, at bente

magsaliksik din, magbasa, diksiyonaryo'y tingnan
ano ang wing chun kung fu, yawyan, sikaran, shotokan
sino sina Bruce Lee, Jet Li, Donnie Yen, at Jackie Chan
sino sina Joker, Riddler, Penguin, Robin at Batman

pangsalok, pangligo, pampunas, panghugas, pandikit
paksa'y nasa paligid lang, maganda o malupit
ilantad mo ang pagsasamantala't panlalait
sadyang kayraming paksang masusulat mo ng sulit

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa kanyang paligid

Sa unang araw ng panibagong lockdown

SA UNANG ARAW NG PANIBAGONG LOCKDOWN

napakatahimik ng paligid, umuulan man
walang mga tao sa labas, walang halakhakan
simula na ng lockdown, walang tao sa lansangan
gayunpaman, ang bahay at buhay ay pag-isipan

bawal lumabas lalo't panahon ng kwarantina
sana'y may tinago kang pagkain, may bigas ka pa?
pinaghandaan mo ba ang pagkain ng pamilya?
subalit paano kung sa bahay ay nag-iisa?

malungkot, walang trabaho, di ka rin makalabas
ikutin ang mata sa paligid, magpunas-punas
magtanggal ng alikabok, i-tsek kung meron pang gas
labhan ang damit, linisin ang sapatos, tsinelas

magluto lang ng sapat upang di kayo gutumin
lalo sa panahon ng lockdown, magtipid-tipid din
pag nakapag-imis sa paligid saka isipin
ang ibang gawain, tulad ng balak na sulatin

labinlimang araw na lockdown, kaytagal na lubha
nasa loob man ng bahay ay huwag tumunganga
kayraming lilinisin, lalabhan, maraming gawa
pagandahin ang paligid upang di maasiwa

- gregoriovbituinjr.
08.06.2021

* Muling pinairal ng pamahalaan ang mahigpit na lockdown sa Metro Manila mula Agosto 6 hanggang 20, 2021